Jak przebiega terapia poznawczo-behawioralna

Terapia poznawczo-behawioralna zawiera kilka elementów. Jednym z nich jest psychoedukacja. Terapeuta dzieli się doświadczeniem i wiedzą związaną z przeżywanymi przez pacjenta problemami. W przypadku dzieci, psychoedukacja musi obejmować pacjenta i jego rodziców/opiekunów, a także powinna być dopasowana do jego możliwości i umiejętności językowych. Terapia obejmuje zarówno techniki poznawcze takie jak identyfikowanie i modyfikowanie automatycznych myśli, przekonań, techniki behawioralne, a także techniki relaksacji.

Nazwy te brzmią bardzo poważnie i mogą prowadzić do refleksji, czy taka terapia jest odpowiednia dla mojego dziecka – wiele badań nad skutecznością terapii pokazuje, że tak.
Terapeuta ma przede wszystkim zrozumieć, jak rodzice i samo dziecko widzą problem. Wykorzystuje się w tym celu wiele sposobów angażujących i zachęcających dziecko do współpracy.

Pracę terapeutyczną charakteryzuje także obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej, podobnej do tajemnicy lekarza. Istnieje tylko kilka warunków, które zwalniają terapeutę z jej utrzymywania, co oznacza, że pełną informację o terapii mogą uzyskać jedynie opiekunowie prawni dziecka, a pozostałe osoby tylko za wyraźną zgodą i w zakresie określonym przez dziecko i opiekunów prawnych.

Terapia dzieci może mieć postać indywidualną (u dzieci z włączeniem systemu rodzinnego), rodzinną i grupową. W terapii poznawczej zwykle umawiamy się na pewien okres czasu i wtedy obserwujemy jej skutki i planujemy sposoby postępowania.

Sposoby stosowania pracy poznawczo-behawioralnej u dzieci

W pracy poznawczo-behawioralnej z dziećmi wyróżniamy dwie metody:

Angażowania dziecka – stworzenie środowiska z jasnymi i przejrzystymi zasadami, uważne słuchanie dziecka i wykorzystywanie jego sposobów zabawy. Bazowanie na grach pozwalających odtwarzanie naturalnych sytuacji z życia, czy też korzystanie z gier i zabaw plastycznych. Ważne jest wprowadzenie systemu wzmocnień pozytywnych, w wyjątkowych sytuacjach stosowanie metod żetonowych, jednak przede wszystkim dostosowanie materiału do potrzeb dziecka. Ta metoda pozwala na uczestniczenie w terapii dzieciom z deficytami i problemami poznawczymi (także dzieciom nie komunikującym się); staramy się nauczyć dziecko, że chociaż terapia to praca nad sobą, to także wspaniała przygoda, w której może wziąć udział.

Angażowania rodziny i środowiska szkolnego – dzieci potrzebują nas dorosłych z bardzo wielu powodów, potrzebują się dopiero nauczyć właściwych zachowań i sposobów radzenia sobie. Czasami ich problemy powodują, że stosowane przez nas typowe sposoby radzenia sobie, nie ułatwiają nam przezwyciężania ich trudności, jakich doświadczają i nie pozwalają na skuteczne radzenie sobie z problemami, jakie wywołują w ich środowiskach nieadekwatne zachowania. Dlatego oprócz tłumaczenia i wyjaśniania otoczeniu przyczyn zachowań i pracy z samym dzieckiem, angażujemy do współpracy rodziców, a tam gdzie się da, także nauczycieli. Pracujemy zarówno nad dostosowaniem środowiska do możliwości, jakie ma dziecko, a także pomagamy znaleźć skuteczne sposoby radzenia sobie z jego zachowaniem.

Psychoedukacja – to część psychoterapii obejmująca objaśnienia dotyczące zaburzenia i wiedzy naukowej na jego temat, omówienie taktyki dotyczącej terapii, jej metod i sposobów postępowania. Terapeuta przedstawia także trudności jakie mogą się pojawić w trakcie pracy i omawia wątpliwości.

Automatyczne myśli – dysfunkcyjne myśli, które powodują, że świat widzimy jakby w krzywym zwierciadle. Myśli te nazywamy automatycznymi, ponieważ pojawiają się jako szybsza i niejako na skróty ocena sytuacji. Zmiana tego sposobu widzenia świata pozwala zmieniać nasze emocje i zachowania np. szkoła jest głupia, nie uda mi się, moje dziecko robi mi na złość.

Przekonania – złożony schemat odbierania świata, siebie, innych ludzi i globalnej oceny przyjmująca charakter pewników, zasad regulujących działania i pojawiania się myśli – jestem głupi, jestem słaby, świat jest nieprzewidywalny.

Techniki poznawcze – to metody pozwalające rozpoznać zniekształconą myśl i podjąć z nią dyskusję, nauczyć się skalować i oceniać emocje, a także spojrzeć na nią z pewnej perspektywy.

Techniki behawioralne – to techniki skupione na opisywaniu przyczyn i skutków podejmowanych zachowań, prowadzenia z dziećmi i dorosłymi eksperymentów testujących przekonania, psychoedukacji otoczenia i zmiany sposobu reagowania na zachowania dziecka tak aby ono także zmieniało swoje zachowania, a przez to zmodyfikowało sposób myślenia o sobie i o świecie.

Techniki relaksacji – to techniki skupione na reakcjach naszego ciała opierające się między innymi na uczeniu rozluźniania i napinania mięśni, radzenia sobie z poziomem wzbudzenia, napięcie łagodzenia bólów brzucha w lęku.

Terapia rodzinna- obejmuje spojrzenie przez terapeutę z punktu widzenia wszystkich członków rodziny i zbadanie ich myśli i przekonań oraz roli jaką pełnią w podtrzymywaniu mechanizmów rodzących sytuacje trudne.

Terapia grupowa – terapia w której pracujemy nad podobnymi celami, jak w terapii indywidualnej z uwzględnieniem konieczności nabywania przez dzieci umiejętności społecznych takich jak dzielenie się z innymi, wspólne spędzanie i planowanie czasu, wchodzenie w relacje czy wspólne wykonywanie zadań. Terapia ta zwykle odbywa się w małych grupach do 12 osób z jednym lub dwoma prowadzącymi w ustalonych regularnych odstępach czasu.

Terapia indywidualna z włączeniem systemu rodzinnego – to terapia obejmująca pracę z dziećmi, głównym celem terapeuty jest wspieranie i przyjmowanie perspektywy dziecka, także kiedy terapeuta spotyka się z rodzicami. Sesje z rodzicami mają na celu objaśnienie im sposobów pracy i zachęcenie ich do podtrzymywania zmiany w domu. Czasami rodzice uczestniczą w wybranych sesjach lub odrębnych spotkaniach, a czasami zapraszani są na warsztaty i treningi umiejętności rodzicielskich lub wyjątkowych sytuacjach zachęcani do terapii własnej.

Tajemnica zawodowa – to zobowiązanie nie tylko do przestrzegania tajemnicy danych osobowych regulowanych RODO, ale także konieczność zachowywania dużo większej dyskrecji na temat sesji i ich przebiegu. Sytuacją zwalniającą terapeutę z dyskrecji pozostaje doświadczanie przemocy domowej w postaci agresji psychicznej, fizycznej, seksualnej oraz systematycznego zaniedbywania. Obowiązkiem terapeuty pozostaje pomoc rodzinie, ale także zapewnienie bezpieczeństwa w sytuacji zagrożenia życia pacjenta oraz zagrożenia życia i zdrowia innych.